Don BOSCO - Magazyn Salezjański

WEŹ KSIĘGĘ PISMA ŚWIĘTEGO. EWANGELIE podręczniki wtajemniczenia chrześcijańskiego

ks. Ryszard Kempiak SDB

strona: 20

Już w Kościele pierwotnym istniała świadomość, że wtajemniczenie w życie chrześcijańskie powinno przebiegać stopniowo, według kolejno po sobie następujących i rozłożonych w czasie etapów.

Całe orędzie przekazywane we wspólnocie skoncentrowane było na osobie Jezusa Chrystusa i najprawdopodobniej w epoce nowotestamentalnej można było spotkać coś w rodzaju „podręczników”, przekazujących – dostosowane do poszczególnych etapów – treści orędzia chrześcijańskiego. C.M. Martini, w licznych publikacjach, od wielu lat wyraża przekonanie, że były nimi cztery Ewangelie powstałe w różnym czasie i w odpowiedzi na różne potrzeby dynamicznie rozwijającego się Kościoła. Proces kształtowania się Ewangelii spisanych trwał do połowy II wieku, a cała praca kompozycyjna i teologiczna podporządkowana była różnym kryteriom: każdy z ewangelistów miał własnych adresatów, ulubione formy literackie i tematy teologiczne. Dostosowywali się oni także do różnych sytuacji Kościoła, dla których przeznaczyli swe dzieła. Nie bez znaczenia jest także fakt, że autorzy Ewangelii, wybierając niektóre z wielu wiadomości przekazanych ustnie lub pisemnie, zachowali „formę katechetyczną”. Na ten właśnie moment zwraca szczególną uwagę C.M. Martini, według którego – mówiąc o długim procesie powstawania Ewangelii – nie można zlekceważyć czynnika katechetycznego, który w znacznym stopniu inspirował i motywował ich kompozycję. Był nim proces dochodzenia do dojrzałej wiary chrześcijańskiej.
I tak, zdaniem kard. Martiniego, Ewangelia według św. Marka spełniała funkcję pierwszego pouczenia o charakterze kerygmatycznym, przygotowującego na przyjęcie chrztu. Stawiała sobie za cel inicjację katechumenalną. Ewangelia według św. Mateusza w sposób wzorcowy porządkowała słowa Jezusa, dzięki czemu stanowiła systematyczną katechezę o życiu i nauce Jezusa. Jej zadaniem było wprowadzenie nowo ochrzczonych w życie wspólnotowe, w życie Kościoła. Dzieło Łukasza (Ewangelia i Dzieje Apostolskie) interesowało się zwłaszcza głoszeniem orędzia zbawienia, dlatego służyło przygotowaniu chrześcijan do podjęcia misji ewangelizacyjnej wśród innych ludzi. Natomiast Ewangelia według św. Jana, reprezentująca dojrzałą refleksję chrześcijańską o tajemnicy Objawienia, adresowana była w sposób szczególny do tych, którzy już przeszli wcześniejsze etapy doświadczenia chrześcijańskiego, ale pragnęli je pogłębić, tak aby stać się dojrzałymi w wierze.
Opierając się na specyficznym, katechetycznym przeznaczeniu poszczególnych Ewangelii, kard. Martini nazywa Ewangelię Marka „ewangelią katechumena”, Ewangelię Mateusza „ewangelią katechety”, dzieło Łukasza (Ewangelię i Dzieje Apostolskie) „ewangelią ewangelizatora”, a Ewangelię Jana „ewangelią dojrzałego chrześcijanina”. W ten sposób dochodzimy do wniosku, że Kościół wcześnie wypracował dość precyzyjne i sugestywne schematy katechetyczne, które powiązane były z kolejnymi etapami procesu dojrzewania chrześcijańskiego.

Cztery Ewangelie – cztery podręczniki
Każda z czterech Ewangelii czyni z osoby Jezusa Chrystusa ośrodek całego ewangelicznego przesłania i każda z nich jest w jednakowej mierze Ewangelią, czyli dobrą, radosną nowiną o wydarzeniach historii zbawienia. Cztery Ewangelie stanowią dowód, iż mogą być różne sposoby podejścia do Jezusa Chrystusa. Dzieła te nie są bowiem tylko opisem wydarzeń, ale interpretacją głębokiego sensu Objawienia, stąd pozostaje otwarta przestrzeń dla różnych ujęć. Jedno z istotnych doświadczeń podczas lektury Ewangelii dotyczy właśnie uświadomienia sobie oryginalności każdego ewangelisty, szczególnego sposobu przedstawienia Osoby i dzieła Chrystusa. Dlatego – zdaniem kard. Martiniego – każda z Ewangelii może być również odczytana i wyjaśniona w perspektywie procesu wtajemniczenia chrześcijańskiego.

Ewangelia katechumena
Ewangelia według św. Marka jest jakby podręcznikiem dla tych członków pierwszych wspólnot, którzy rozpoczęli inicjację katechumenalną. Oczywiście nie chodzi o „katechizm” – streszczenie wiadomości podanych do wyuczenia, lecz praktyczny podręcznik dla katechumena. Zawiera on istotne dla chrześcijaństwa prawdy, a przez to pomaga przygotować katechumena do przyjęcia pierwszego sakramentu inicjacji chrześcijańskiej. Marek poucza katechumena, co jest konieczne do uczynienia pierwszego kroku – nawrócenia. Ewangelia Marka chce wprowadzić w istotę doświadczenia chrześcijańskiego, pragnie pomóc w spotkaniu z osobą Jezusa Chrystusa i w odpowiedzi na pytanie: kim On jest? Wielka tajemnica Królestwa może być zrozumiana tylko „od wewnątrz”. Nikt nie nauczy się chrześcijaństwa, jeśli wcześniej nie spotka się z Jezusem w akcie osobistego zawierzenia. Spotkanie z Bogiem na etapie inicjacji katechumenalnej jest więc spotkaniem z Jezusem Chrystusem, Synem Bożym. Stąd też tytuł Ewangelii Marka: „[Ewangelia] o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym” (Mk 1,1).

Ewangelia katechety
Drugi etap wtajemniczenia to wejście do wspólnoty eklezjalnej. Łączy się on z dziełem apostoła Mateusza, który w szczególny sposób interesował się życiem wewnętrznym Kościoła, jego strukturą i relacjami między braćmi. Ewangelię Mateusza – z tego względu – nazywa się ewangelią katechety lub katechizmem Kościoła. Dzięki jasnemu i praktycznemu podziałowi, zawiera materiał, który stanowi pomoc dla katechety wprowadzającego w życie Kościoła tych, którzy przyjęli chrzest. W Ewangelii według św. Mateusza – ochrzczony – ma się nauczyć odkrywać obecność Chrystusa w tajemnicy Kościoła. Ewangelia Mateusza jest więc przykładem systematycznej, uporządkowanej katechezy, będącej uzupełnieniem inicjacji katechumenalnej. Jest swoistym zbiorem katechez wprowadzających w rzeczywistość życia wspólnotowego, czyli życia w Kościele.

Ewangelia ewangelizatora
Trzeci etap na drodze inicjacji chrześcijańskiej to czas przygotowania wspólnoty do dzieła ewangelizacji. Stąd nazywa się Ewangelię Łukasza ewangelią ewangelizatora, ponieważ zrodziła się ona z doświadczenia ewangelizacji, ukazuje moc ewangelizacyjną Jezusa i Jego sposób formacji głosicieli Ewangelii. Św. Łukasza interesuje pytanie: „Jak nieść słowo Boże tym, którzy go jeszcze nie znają?”. Odpowiedź na nie zawarł w dwutomowym dziele (Ewangelia i Dzieje Apostolskie). W Ewangelii Łukasz daje odpowiedź na pytanie: jak w szkole Jezusa – Mistrza ewangelizacji – kształtuje się głosicieli orędzia zbawienia, natomiast w Dziejach Apostolskich ukazuje kontynuację Jezusowego dzieła i strategię ewangelizacji prowadzonej przez Kościół, pod natchnieniem Ducha Świętego. Wspólnota chrześcijańska, która ewangelizuje samą siebie poprzez ustawiczne nawracanie i odnawianie wewnętrzne, okazuje się dojrzała do tego, aby nieść Ewangelię „aż po krańce ziemi” (Dz 1,8).

Ewangelia dojrzałego chrześcijanina
Od każdego głosiciela Ewangelii – świadka – wymagane jest odpowiednie wyrobienie duchowe. Jego duchowość potrzebuje stałego pogłębiania poprzez bezpośredni kontakt z Chrystusem oraz intymną zażyłość z Duchem Świętym. Stąd konieczny jest kolejny podręcznik, który będzie prowadził ochrzczonego do dojrzałości chrześcijańskiej. Etapowi temu odpowiada Ewangelia św. Jana, która zakłada wyższy poziom doświadczenia duchowego. Ewangelia prezbitera nie jest więc Ewangelią dla początkujących, ale dla tych, którzy przeszli już długi proces wtajemniczenia chrześcijańskiego, a teraz mają przejąć odpowiedzialność za wspólnotę i formować innych. Ewangelia dojrzałego chrześcijanina pomaga więc odkryć w Osobie Chrystusa odwieczny plan Boży i doprowadzić ochrzczonego nie tylko do spotkania z Jezusem Chrystusem, ale do zjednoczenia, a nawet głębokiej z Nim zażyłości. Bo tylko On sam może prowadzić do miłości Ojca w Duchu Świętym i do uczestnictwa w Trójcy Świętej.

Archiwum

WEŹ KSIĘGĘ PISMA ŚWIĘTEGO. EWANGELIE podręczniki wtajemniczenia chrześcijańskiego