- LIST PRZEŁOŻONEGO GENERALNEGO - Od wychowania do świętości
- WYZWANIA
- WYCHOWANIE. Dialog wychowawczy
- WYCHOWANIE. Jak się porozumieć
- OKIEM RODZIA. Pogadajmy
- ROZMOWA Z... Ratunek w słowach
- GDZIEŚ BLISKO. Połączone pokolenia
- SŁÓWKO O KSIĘDZU BOSKO. Mistrz spotkania
- BŁYSKAWICZNY KURS MODLITWY
- DUCHOWOŚĆ. Moc słów
- DUCHOWOŚĆ. Piątkowy post
- POD ROZWAGĘ. Old Age
- MISJE. Nowi przyjaciele
- MISJE. 1% zostaw sercu
- RODZINA SALEZJAŃSKA. Błogosławiona s. Maria Romero Meneses FMA
- W ANEGDOCIE
- Z ŻYCIA BŁOGOSŁAWIONYCH ORATORIANÓW
- RODZINA SALEZJAŃSKA. Sportowa zima
- RODZINA SALEZJAŃSKA. Interaktywne radio
- PLACÓWKI SALEZJAŃSKIE. Berlin
- CHOWANIE. Aj, to boli!
- CHOWANIE. Taka nasza codzienność...
WYCHOWANIE. Dialog wychowawczy
ks. Zbigniew Formella SDB
strona: 4
Słowo „dialog” jest dzisiaj bardzo rozpowszechnione. Posługujemy się nim na różnych płaszczyznach życia społecznego, począwszy od rodziny, poprzez relacje zawodowe, towarzyskie, polityczne, gospodarcze, aż do wymiaru religijnego, mówiąc chociażby o dialogu ekumenicznym. Dialog okazuje się niezbędny również w wychowaniu.
Sztuka dialogu jest znana od początku cywilizacji ludzkiej, można rozpatrywać różne jej odmiany. Za jednego z pionierów metody dialogu uznawany jest Sokrates, który wyróżnił trzy istotne momenty w budowaniu w nas postawy dialogu: wiedza (prawda) tkwi w człowieku, zadaniem wychowawcy jest wydobycie tej prawdy (uświadomienie jej), pomocą w tej autorefleksji są umiejętnie stawiane pytania. Sokrates ogranicza się jednak w swych dialogach do sfery intelektualnej. My natomiast jesteś-my przekonani, że relacja dialogiczna obejmuje całego człowieka, a zatem także jego uczucia i relacje osobowe.
Elementy i warunki dialogu
Współcześnie ks. Janusz Tarnowski podkreśla znaczenie trzech elementów definicji dialogu: dążenie do wzajemnego rozumienia się partnerów, ich wzajemne zbliżenie się oraz współdziałanie. W ten sposób ujawniają się zasadnicze składniki postawy otwartej na dialog, rozumianej jako proces poznawczy, emocjonalny i prakseologiczny. Autor podkreśla równocześnie, że do zaistnienia dialogu i jego powodzenia konieczne są trzy warunki: obustronna autentyczność (działanie bez „maski”, szczerość, wierność samemu sobie); spotkanie (w znaczeniu personalnym, prowadzące do przemiany); zaangażowanie (u podstaw którego leży wolny wybór osoby lub sprawy).
Dialog wychowawczy – to powolny proces pozwalający na zrozumienie odrębności osób i nawiązanie kontaktu emocjonalnego, pobudzający do refleksji nad własnym postępowaniem, a idąc dalej – nad sensem istnienia. Proces ten zatem nie znosi narzucania oficjalnego programu, w którym ustala się wszystkie cele, środki, metody, a nawet rezultaty. Takie wychowywanie możliwe jest tylko „na papierze”.
Warunkiem prowadzenia dialogu jest otwartość, szczerość, autentyczność i optymizm. Postawa wychowawcy, ton jego głosu, mimika twarzy i poniekąd cała mowa ciała są wyrazem jego otwartości i gotowości na nawiązanie kontaktu. Nie bez znaczenia jest również miejsce, otoczenie i okoliczności prowadzenia dialogu, zwłaszcza, jeżeli dotyczy on spraw trudnych. Dialog wychowawczy powinien być zawsze oparty na podstawowych zasadach dialogu, zgodnie z którymi słuchanie ma pierwszeństwo przed mówieniem, rozumienie – przed osądzaniem, dzielenie się doświadczeniem – przed pouczaniem.
Poszukiwanie prawdy
Dialog wychowawczy jest rozmową (oczywiście niejednorazową) mającą na celu współdziałanie w poszukiwaniu prawdy. W odróżnieniu od monologu zakłada uznanie godności i wolności każdego człowieka oraz jego prawo do wyrażania własnych poglądów. Do poznania tej prawdy zobowiązane są obie strony, tzn. wychowawca i wychowanek, rodzic i dziecko (zwłaszcza dorastające), nauczyciel i uczeń. Wychowawca musi zadać sobie trud zrozumienia sytuacji i przygotowania takich argumentów i działań, aby wychowanek przy jego pomocy odkrył prawdę tkwiącą w nim samym. Pomagają mu w tym cztery zasady wynikające z dialogicznego charakteru wychowania: akceptacja, wymiana myśli i poglądów, poznanie prawdy oraz wspólne działanie. Dotyczą one zarówno rodziny, szkoły, jak i każdego środowiska wychowawczego.
U podstaw tak rozumianego dialogu znajduje się zawsze akceptacja. Nie można bowiem prowadzić dialogu z kimś, kogo się nie akceptuje. Chodzi tu o akceptację człowieka, a niekoniecznie jego poglądów, w myśl zasady: „odróżnić grzesznika od grzechu”. Nie można więc mówić o pełnym dialogu bez serdecznego stosunku do rozmówcy. Odwołać się tutaj możemy do znanej większości czytelników salezjańskich sceny spotkania młodego księdza Bosko z Bartłomiejem Garellim. To dzięki umiejętnie prowadzonemu dialogowi udało się zapoczątkować wielkie dzieło.
Wzorcowy przykład tej zasady dialogu znajdujemy na kartach Ewangelii, w opisie spotkania Jezusa z Samarytanką. Jezus nawiązuje z nią rozmowę. Kobieta podejmuje dialog. Ten dialog jest na tyle ważny i interesujący, że św. Jan poświęca mu niemal cały rozdział. Bóg chce rozmawiać z każdym człowiekiem, nie ma dla Niego znaczenia, czy jest to mężczyzna, czy kobieta, nie jest też ważne jego pochodzenie. W trakcie tego dialogu Jezus, znając duszę kobiety i jej życie, tak kieruje rozmową, aby mogła ona odkryć prawdę. Odsłania jej życie. Dialog Boga z człowiekiem zmierza do ukazania człowiekowi prawdy o jego kondycji moralnej oraz do odsłonięcia prawdy, kim jest On sam. Ten ewangeliczny dialog Jezusa z Samarytanką jest znakomitą lekcją naszego dialogu z Bogiem, ale też i z drugim człowiekiem.
Akceptacja
Wychowawca powinien zatem zrobić wszystko, co w jego mocy, aby pomiędzy nim a wychowankiem wytworzyła się na początek chociażby nić akceptacji (w myśl powiedzenia księdza Bosko: „wystarczy, że jesteście młodzi, abym was kochał (akceptował)”. Musi on znaleźć coś, co dla obu stron będzie płaszczyzną porozumienia (np.: ubiór, sport, teatr, muzyka, książka, film). Znajomość zachowań i problemów daje wychowawcy możliwość zauważenia zmian zachodzących w wychowanku. To zbliżenie się oraz akceptacja jego samego i świata, w którym żyje, wprowadza atmosferę otwartości i w konsekwencji umożliwia przemianę. Młodzież pragnie nawiązywać relacje z innymi osobami, poznawać nowych ludzi i „nowe światy”. Młodzi ludzie są zwykle zafascynowani tym, co nowe, ale często są też nieprzygotowani do krytycznego myślenia i oceniania, przyjmują wszystko jako dobre. Bez akceptacji prowadzenie dialogu z młodymi jest startą czasu, ponieważ słuchają oni tylko tych, których akceptują i którzy ich akceptują.
Praktykowanie tak rozumianego dialogu wychowawczego prowadzi z jednej strony do budowania autentycznego autorytetu wychowawcy, a z drugiej – do wzrastania wychowanka jako osoby, która uczy się być sobą, żyć świadomie, stopniowo, samodzielnie i odpowiedzialnie, decyduje o swoich czynach, nie pozwala na uprzedmiotowianie siebie oraz żyje aktywnie w rodzinie, szkole i społeczeństwie.
