- Aby na świecie każdego dnia odradzało się piękno
- Od redakcji
- Wychowanie bez wartości jest jak pusty dzwon. Bez serca.
- Peru: Pustynia, która kwitnie
- Aleksandra Nurzyńska
- Boliwia. Miłość na drodze
- Czad. Pierwszy dzwonek w Czadzie
- Włączmy się w przygotowania do Światowych Dni Młodzieży
- Znaleźć drogę do ich serca
- Salezjanie w Powstaniu Warszawskim
- O grzechu
- Nie straszyć spowiedzią
- Kiedy dzieci nam się nie podobają
- Być ojcem
- Bóg naszym wychowawcą
- Adaptacja w gimnazjum
- Lekcja 8. Temat: Dobry plan jest warunkiem dobrej pracy.
- Stawiał na wartości
- Siedem dróg do szkolnego sukcesu
- Nieświadome wejście w zło
- Kościół, Woodstock i monolog
Bóg naszym wychowawcą
Ks. dr Stanisław Jankowski
strona: 22
Wychowanie jest procesem, któremu podlega nie tylko poszczególna osoba czy wspólnota, lecz można mówić również o pewnym przyuczaniu wśród zwierząt. Pokolenie starsze dzieli się z młodszym posiadaną wiedzą, doświadczeniem, mądrością. Źródłem przekazywanych informacji jest praktyka, dalej refleksja, wreszcie wiedza zdobyta pośrednio. Dotyczy pewnych zachowań, prawideł postępowania, a ogólniej mówiąc, odnosi się do celów, środków i metod ich stosowania.
O ile zapisy odnoszące się do praktyki postępowania spotykamy w zapisach Egiptu i Mezopotamii, to początki refleksji teoretycznej nad wychowaniem znajdujemy dopiero w Grecji (Sokrates, Platon, Arystoteles) i w Rzymie (Epikur, Seneka, Kwintylian).
Grecki ideał wychowania
W tym wstępnym, z planowanej serii poświęconej wychowaniu, tekście warto może zwrócić uwagę na grecki styl wychowania, na ideały, jakie Grecy sobie w wychowaniu młodych pokoleń stawiali, na środki i metody, którymi się posługiwali. W interesującej nas kwestii dwa ośrodki się w całej starożytnej Helladzie wyróżniały, były to Sparta i Ateny.
Ideałem wychowania był człowiek homerycki, bohater spod Troi i zwycięzca stoczonych pod jej murami walk. Uwiecznił te wyczyny w ponadczasowym poemacie Iliada wędrowny pieśniarz, Homer, o którym Jan Parandowski pisze „był wychowawcą swojego narodu, jak żaden poeta w żadnym innym kraju”, dla przychodzących pokoleń „myślicieli Homer był wieszczem, poetą natchnionym, wtajemniczonym najwyższego stopnia, wcieloną mądrością, nieomylnym rzecznikiem Bóstwa”. Nie dziwi więc, że był też ostateczną wyrocznią w sprawach cnót (gr. arete), jakimi powinien wyróżniać się dorosły mężczyzna.
Streszczając opis greckiego ideału wychowania, możemy powiedzieć tak: to człowiek dzielnie władający mieczem na polu bitwy i słowem przy stole biesiadnym. Tężyzna ciała i lotny umysł wyznaczały „parametry” doskonałości homeryckiego herosa, na którym wzorowały się potem pokolenia. Takim herosem ideałem był Achilles, wychowanek Fojniksa, do którego stary mistrz w pewnym momencie zwraca się słowami: „Byłeś chłopcem, nie znałeś jeszcze co to bitwa, która nie zna litości, ani zebrań rycerstwa (...). Musiałem cię nauczyć wszystkiego: i być dobrym mówcą, i zwycięzcą na polu bitwy (...). Kochając cię całym sercem, uczyniłem cię tym, czym jesteś teraz, Achillesie, podobny bogom” (Iliada IX, 158). To Grecja antyczna, czyli sprzed wojen perskich (490-470 przed Chr.).
Obóz wojskowy i sympozjon filozofów
W okresie klasycznym czy po tych wojnach, w których Grecy odnieśli najsłynniejsze zwycięstwa w swojej historii, pod Maratonem (490 r.), pod Salaminą (480 r.), drogi Aten i Sparty w kwestii wychowania zasadniczo się rozeszły. Sparta nadal opowiadała się za koszarowym wychowaniem adeptów oręża (wychowanie spartańskie), co przyniosło jej zwycięstwo nad Atenami w wojnie peloponeskiej (430-405 przed Chr.), podczas gdy Ateny opowiedziały się za bardziej otwartym programem wychowania. Pole bitwy zajął stadion, wawrzyn jako trofeum w igrzyskach olimpijskich, w Itmos czy w Delfach, zaprawa w palestrze i zdobywanie sprawności w ćwiczeniach sportowych, i wreszcie konkursy recytatorskie i muzyczne oraz udział w sympozjonach filozofów. Dzielność, inaczej cnota (gr. arete), to szeroko pojęta wszechstronna sprawność przejawiająca się w pięknym stylu w zmaganiach sportowych na stadionie, lotnym słowie podczas zebrań i mądrej dyspucie w gronie filozofów. Tym wszystkim elementom wychowania dał głos i uwiecznił je w swoich Dialogach Platon. Nie brakło w miastach Grecji kontynentalnej i w koloniach szkół, które wypracowały swoje ideały wychowania. Odwołali się do nich później myśliciele rzymscy, jak: Epikur, Cyceron, Seneka czy Kwintylian.
Wychowawcza troska Boga
Jeszcze jedno spostrzeżenie należy tutaj uwzględnić, mając w perspektywie omówienie wychowania z punktu widzenia biblijnego i chrześcijańskiego. Otóż w świecie pogańskim, tak na Wschodzie (Egipt, Mezopotamia), jak i na Zachodzie (Grecja, Rzym) bogów los ludzki nie interesował. Również drogi życiowe ludzi były im obojętne. Do wyjątków należy Atena, która opiekowała się Odyseuszem i jego synem Telemachem. To jedyny taki przypadek. Bogowie, doskonali od urodzenia, nie wczuwali się w kondycję swych śmiertelnych podobieństw, przeciwnie, nierzadko ich prześladowali, kierując się niskimi, niegodnymi bogów pobudkami. Poza Ateną mitologia grecka zna jeszcze tylko Prometeusza przychylnego ludziom, co przypłacił wieczną męką przykuty do skał Kaukazu. Inaczej będzie w Biblii – jak się niebawem przekonamy – wychowanie to temat angażujący przede wszystkim Boga, który objawia się jako Stwórca miłujący ludzi – swoje dzieci ojciec, żywo zainteresowany ich losem i wychowaniem. Tą wychowawczą troską dzieli się z rodzicami, czyniąc ich swoimi przedstawicielami i wcieleniem ojcowsko-wychowawczej misji. Wychowanie ma umocowanie w ojcostwie Boga, Jego autorytecie i zaufaniu do odpowiedzialnego postępowania ziemskich rodziców.
W wychowaniu greckim łatwo zauważyć nacisk na sprawność fizyczną, na estetykę zmagań sportowych, na walory intelektualne. Ateński ideał wychowania streszczał się w zbitce słownej kalokagathia, czyli piękno i dobro – to ideał harmonijnego sprzężenia możliwości ciała i ducha. Cnota w rozumieniu greckim nie wiązała się z etyką.
Dopiero chrześcijaństwo ubogaciło grecki termin arete cnota w wymiar etyczny. Cnota stała się sprawnością czynienia dobra, opowiedzenia za nim. Aby dopełnić program wychowania, adekwatny do kondycji „nowego człowieka”, potrzeba będzie spotkania myśli greckiej z Objawieniem zapisanym po hebrajsku (Stary Testament), w epoce hellenistycznej (III-II w. przed Chr.) przełożonym na język grecki (Septuaginta) i dopełnionym przepowiadaniem Chrystusa i apostołów (Nowy Testament). ■
Wychowanie ma umocowanie w ojcostwie Boga, Jego autorytecie i zaufaniu do odpowiedzialnego postępowania ziemskich rodziców.
Przeczytaj: Pwt 8
Arete – dzielność, cnota, to szeroko pojęta wszechstronna sprawność przejawiająca się w pięknym stylu w zmaganiach sportowych na stadionie, lotnym słowie podczas zebrań i mądrej dyspucie w gronie filozofów.
