Don BOSCO - Magazyn Salezjański

WYCHOWANIE - UWAGI PSYCHOLOGA. Grupy rówieśnicze

ks. Marek Dziewiecki

strona: 6

Wychowanie zależy nie tylko od relacji wychowawca – wychowanek, ale także od tego, w jaki sposób odnoszą się do siebie wychowawcy (rodzice, nauczyciele czy księża) oraz od tego, jakie są relacje między wychowankami. Optymalna sytuacja jest wtedy, gdy dojrzała, przyjazna relacja wychowawca – wychowanek wiąże się z podobną relacją w gronie wychowawców oraz z pozytywnymi więziami między wychowankami.

Takie środowisko wychowawcze tworzył ksiądz Bosko, gdyż troszczył się nie tylko o pogłębioną, życzliwą więź z wychowankami, ale z równą stanowczością dbał o harmonijne więzi w gronie wychowawców oraz między wychowankami. Pedagogika podkreśla wagę relacji rówieśniczych w procesie wychowania, w tym rolę grup nieformalnych, które tworzą się w sposób spontaniczny, w oparciu o wspólne potrzeby, wartości, cele, zainteresowania, a także w oparciu o wspólną filozofię życia czy silne więzi emocjonalne. W takich grupach obserwujemy wysoki stopień wzajemnej aprobaty oraz identyfikacji z pozostałymi członkami grupy. Chodzi tu o dziecięce grupy zabawowe, grupy przyjaciół, którzy siebie lubią i dzielą wspólne pasje, ale także o tak zwane paczki młodzieżowe, grupy kibiców czy grupy subkulturowe.

Człowiek to istota społeczna, która rozwija się poprzez kontakt z innymi ludźmi i dlatego uczestniczenie w życiu grup rówieśniczych stanowi istotny element w rozwoju dziecka czy nastolatka. W wieku szkolnym wychowankowie tworzą grupy, w których się bawią, dyskutują, zwierzają, tworzą pary chłopak – dziewczyna. Takie grupy zaspokajają te potrzeby nastolatków, których nie są w stanie zaspokoić rodzice, nauczyciele czy inni wychowawcy. Wychowankowie mogą tam wykazać się własną inicjatywą, walczyć o pozycję lidera, zaspokajać potrzeby emocjonalne, konkurować ze sobą, poszerzać zainteresowania, zdobywać nowe kompetencje, przełamywać nieśmiałość, uczyć się kontaktu z osobami drugiej płci. Zagrożenie wynika z faktu, że grupa oparta o błędne zasady moralne czy błędną hierarchię wartości potrafi podporządkowywać sobie poszczególnych członków, narzucając im błędne priorytety czy szkodliwe normy postępowania. Na przykład, może przymuszać do chodzenia na wagary, do kłamania, do lekceważenia Boga i rodziców, do sięgania po substancje psychotropowe. Poważny problem pojawia się wtedy, gdy wpływ grupy rówieśniczej jest negatywny i gdy okazuje się silniejszy niż pozytywny wpływ rodziców, księży, nauczycieli i pozostałych wychowawców.

Wpływ grupy rówieśniczej jest największy w okresie adolescencji. W tym czasie słabnie zwykle autorytet rodziców i innych dorosłych. Rówieśnicy mogą wtedy stać się dla młodego człowieka najważniejszym punktem odniesienia oraz źródłem przekonań na temat sensu życia i zasad moralnych. W tej fazie życia nastolatki spędzają z rówieśnikami większość wolnego czasu, a grupa rówieśnicza wywiera istotny wpływ na ich sposoby wyrażania się, zachowywania, ubierania, na dobór muzyki, filmów i lektur, na sposób korzystania z massmediów i Internetu, a także na przekonania, priorytety i życiowe postawy. Dobre grupy rówieśnicze mogą pomóc dziecku czy nastolatkowi w przezwyciężeniu ewentualnych deficytów wyniesionych z domu rodzinnego. Z kolei złe grupy mogą zniweczyć trud wychowania, podjęty przez rodziców, parafię czy szkołę. Mogą doprowadzić do demoralizacji i kryzysu swoich członków. Istnieją wartościowe i pozytywne grupy rówieśnicze, ale są też grupy destrukcyjne i toksyczne. Które z tych grup wybierze wychowanek, zależy głównie od innych jego więzi, zwłaszcza od więzi z rodzicami, duszpasterzami i nauczycielami. To nie przypadek, że jedni integrują się z grupami abstynentów czy pasjonatów szachów, a inni z grupami narkomanów czy młodocianych przestępców.

Przed destrukcyjnym wpływem negatywnych grup rówieśniczych najbardziej chroni pogłębiona więź z Bogiem oraz pozytywne więzi z rodzicami i rodzeństwem. Warunkiem ochrony przed negatywnym wpływem rówieśników jest ponadto mądra postawa wychowanka wobec samego siebie. Kto z nastolatków stawia sobie wymagania zgodne z Ewangelią oraz kieruje się Dekalogiem, ten nie krzywdzi samego siebie, a w konsekwencji nie pozwoli się wciągnąć w toksyczne grupy rówieśnicze. Miłość doświadczana w kontakcie z Bogiem i rodzicami to najlepsza ochrona przed negatywnym wpływem środowiska rówieśników.

Trudno jest uwolnić wychowanka od wpływu negatywnej grupy, jeśli już się z nią związał i dlatego zadaniem odpowiedzialnych rodziców jest pomaganie dzieciom, by włączały się w te grupy rówieśnicze, które gwarantują pozytywny wpływ na swoich członków, na przykład katolickie dziecięce i młodzieżowe grupy formacyjne. Ponadto mądrzy rodzice zachęcają swoje dzieci – także te już dorastające! – do tego, by zapraszały kolegów i koleżanki do domu. Wtedy rodzice mają szansę obserwować dzieci i młodzież, z jakimi ich synowie i córki mają wspólny język i wspólne zainteresowania oraz wyciągać wnioski z tych obserwacji.

Archiwum

WYCHOWANIE - UWAGI PSYCHOLOGA. Grupy rówieśnicze