- Nie urodziliśmy się, aby zastanawiać się nad sobą
- Od redakcji
- W szkole prawdy
- Francja Salezjańska nadzieja dla dzieci Romów
- Peru Musisz poznać go lepiej
- Madagaskar Dożywianie biednych dzieci
- Nigeria Lekcja Bożej obecności
- Sumienie to nasz wewnętrzny GPS
- Jak drzewa targane na wietrze
- Ksiądz Tadeusz Hoppe. Duszpasterz Polaków w Związku Radzieckim.
- Chrześcijańskie rozumienie grzechu
- Sumienie powinno się ciągle uwrażliwiać
- Szacunek; cnota rodzinna
- Tata pod łóżkiem
- Synu mój, słuchaj napomnień ojca
- Jak wychowywać dzieci do prawdomówności?
- Lekcja 9 Temat: Nauczyciel jest sługa prawdy.
- W służbie prawdy
- Zbliżyć się do światła
- Cudzołóstwo duchowe
- Czytajmy dzieciom Sienkiewicza
Synu mój, słuchaj napomnień ojca
Ks. dr Stanisław Jankowski
strona: 22
Specyfiką Biblii jest to, że problemy istotne dla człowieka, religijne i etyczne, traktuje życiowo, praktycznie. Należy do nich także wychowanie.
O wychowaniu mówi bardzo często. Przede wszystkim Pięcioksiąg mądrościowy: Prz Hi Koh Syr i Mdr; ale także historia Józefa (Rdz 36-50), nowele: Rut, Tobiasz, Ester, Judyta, niektóre psalmy; w Nowym Testamencie: nauczanie Jezusa w Ewangeliach, Listy św. Pawła, Ap 2-3. Mówi o celu wychowania, środkach, nie pomija przypadków błędów i zaniedbań. Wychowanie służy też do przybliżenia stylu działania Jahwe w Starym i Chrystusa w Nowym Testamencie, które określa się jako historia zbawienia. Mówi się również o biblijnej teologii wychowania.
Środowisko wychowawcze
Zwróćmy najpierw uwagę na środowisko wychowawcze. Jest nim rodzina – naturalny zespół warunków, w których życie się pojawia, rozwija, dojrzewa, wydaje owoce, wreszcie zmierza do kresu. Rodzina kieruje wychowaniem we wszystkich jego fazach i aspektach. Wśród treści, którymi rodzina w Izraelu zawiadywała, było na pierwszym miejscu przekazywanie prawd i tradycji religijnych. Obowiązek ich przekazu spoczywał najpierw na ojcu i matce: Nauczcie ich [przykazań] wasze dzieci, powtarzajcie je im, gdy przebywacie w domu, gdy idziecie drogą, gdy kładziecie się i wstajecie (Pwt 11, 19). Zadanie wychowania spoczywało też na nauczycielu, któremu rodzice przekazywali część swej odpowiedzialności. Mistrz był przedłużeniem autorytetu rodziców. Zwrot: Synu mój, słuchaj napomnień ojca / i nie odrzucaj nauk swej matki (Prz 1, 9 itd.), można odczytać, że przemawia ojciec, ale i nauczyciel, dla którego uczeń jest jak własny syn, a dla ucznia nauczyciel – jak własny ojciec! Wychowaniu służyły także szkoły, które w Izraelu pojawiły się bardzo wcześnie, jeszcze w epoce królewskiej (X-VII w. przed Chr.).
Cel i środki wychowawcze
Celem „wychowania i kształcenia była interioryzacja podstawowego wyznania wiary i jego zobowiązań, osiągana zarówno przez ich pamięciową znajomość, jak i wewnętrznie motywowane przestrzeganie rozmaitych nakazów i zakazów w życiu codziennym” (ks. prof. W. Chrostowski). Cel ten osiągano wdrażając młode pokolenie do wiedzy i umiejętności, jakie mieli dorośli. W szkole metodą było pamięciowe opanowanie tekstu Starego Testamentu oraz tradycji i jej aktualizacji w wydaniu rodziny i szkoły. Poza szkołą pomocą ułatwiającą pamiętanie poznanych prawd służyły: filakterie, mezuzy, domowe obrzędy religijne, liturgia świątynna i synagogalna. Niektóre z nich pojawiły się w okresie Drugiej Świątyni (II wiek przed Chr.), inne sięgały początków Izraela (XII w. przed Chr.).
Warto zwrócić uwagę na fakt, że materiał o wychowaniu w Biblii był przeznaczony dla wychowawców. Były to instrukcje, co i jak należy czynić, czego uczyć, aby wychować powierzonego sobie przez Boga/rodzica syna/ wychowanka. Instrukcje te nie pomijają kar cielesnych: „nie kocha syna, kto rózgi żałuje, kto kocha go – w porę go skarci” (Prz 13, 24). Podobnie Syrach: wyrządza krzywdę swemu synowi „kto opatruje każdą jego ranę i komu na każdy jego głos wzruszają się wnętrzności” (Syr 30, 7). Także Talmud: „Miłość bez upominania nie jest miłością”. Czy św. Paweł nie pisze: „Czy mam przyjść do was z rózgą?” (1 Kor 4, 21).
Słowne środki w innym kontekście interesują również krytykę literacką. Tradycja wychowawcza Bliskiego Wschodu wypracowała bogaty zestaw form literackich na tym odcinku. Izrael nie był tu oryginalny. Wiele przejął z Egiptu, Mezopotamii, Fenicji i Grecji. Można je podzielić na ogólne i stosowane głównie w procesie wychowania. Pierwsze to: przysłowia, bajki, zagadki, anegdoty, alegorie, nowele, mity, legendy, różnego typu opowiadania, noty biograficzne, wykazy imion, wyznania wiary, modlitwy. Mniej znane: przypowieści, hagady, midrasze, apokalipsy, halachy, genealogie, opowiadania etiologiczne, rozprawy o porządku świata, refleksje nad sensem życia. Formy stosowane specyficznie w wychowaniu to: pouczenie, rada, zachęta, przestroga, upomnienie, zaklinanie, groźba.
Dlaczego wychowywać
Spytajmy o główny motyw wychowania w Biblii: dlaczego wychowywać? Wychowywać nakazuje miłość rozumiana jako pragnienie dobra dla drugiego, troska i odpowiedzialność za niego. Dobrem do przekazania jest umiejętność postępowania jako człowiek sprawiedliwy. Kto bardziej jest powołany do takiej miłości, jak nie rodzice? Gdy u podłoża edukacji młodego człowieka nie ma miłości, o wychowaniu nie może być mowy. Bo wychowanie to sprawa serca, religii i rozumu!
Oryginalnym rysem pedagogii biblijnej jest odniesienie do Boga. Jak ojciec wychowuje syna – głosi tekst natchniony – tak Bóg wychowuje człowieka (Prz 3, 11). Do tej myśli nawiązuje List do Hebrajczyków: Bóg obchodzi się z wami jak z dziećmi. Jakiż to bowiem syn, którego by ojciec nie karcił? Jeśli jesteście bez karania, którego uczestnikami stali się wszyscy, nie jesteście synami, ale dziećmi nieprawymi. Tamci (ojcowie) karcili nas według swej woli na czas znikomych dni. Ten zaś czyni to dla naszego dobra, aby nas uczynić uczestnikami swej świętości (Hbr 12, 7-10; zob. Ap 3, 18; por. Pwt 8, 5).
Zmierzając do konkluzji: Autentyczna miłość umie znaleźć wspólny język i płaszczyznę spotkania wychowawcy z wychowankiem; wie też, gdzie mogą się kryć zagrożenia, potrafi je zidentyfikować i przeciwdziałać w trybie uprzedzającym, jest szybsza niż zło, mogące zagrozić podopiecznemu. Tę cechę miłości dostrzegł ksiądz Bosko i uczynił naczelną zasadą swego systemu wychowawczego, który nazwał systemem uprzedzającym. Powiemy o niej na koniec tego cyklu poświęconego sprawom wychowania w Biblii. ■
Wychowywać nakazuje miłość rozumiana jako pragnienie dobra dla drugiego, troska i odpowiedzialność za niego
Pięcioksiąg mądrościowy – pięć pierwszych ksiąg Biblii. Głównym tematem jest Przymierze pomiędzy Bogiem a narodem Izraela za pośrednictwem Mojżesza zawarte podczas wędrówki z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej
