Don BOSCO - Magazyn Salezjański

WYCHOWANIE - UWAGI PSYCHOLOGA. Uzależnienia przyczyny, przejawy, profilaktyka

ks. Marek Dziewiecki

strona: 6

Jednym z radykalnych zagrożeń człowieka jest popadanie w różne formy uzależnień. Człowiek może uzależnić się od osób, rzeczy, doznań czy bodźców. Najczęściej występują uzależnienia chemiczne – od alkoholu, nikotyny, narkotyków i innych substancji psychotropowych. Zwykle mamy do czynienia z uzależnieniami wielorakimi. Uzależnienia chemiczne są chorobą chroniczną, która cechuje się wysokim wskaźnikiem śmiertelności.

Etiologia uzależnień jest związana z czynnikami środowiskowymi (negatywne tradycje i obyczaje, niespójne prawo, lobby finansowe) oraz z czynnikami osobowościowymi (błędna hierarchii wartości, obojętność na życie i wartości duchowe, wchodzenie w toksyczne więzi). Ludzie podatni na uzależnienia kierują się tym, co łatwiejsze, zamiast tym, co wartościowsze i odreagowują swoje problemy, zamiast je rozwiązywać. W konsekwencji dążą do chwilowej poprawy nastroju za pomocą substancji, które zawężają świadomość i zniekształcają stany emocjonalne, zamiast w pozytywny sposób modyfikować swoje postawy i więzi.

Podstawowym symptomem uzależnienia jest sięganie po substancje psychotropowe pomimo bolesnych skutków fizycznych, psychicznych, prawnych, moralnych, duchowych i społecznych. Dzieje się tak na skutek powstawania neurologicznych, biochemicznych i psychicznych mechanizmów uzależnień. Podstawowy mechanizm to uzależnienie emocjonalne od danej substancji, czyli nałogowy system chemicznego regulowania uczuć. Mechanizm drugi to system iluzji i zaprzeczeń, który sprawia, że uzależniony w nałogowy sposób manipuluje własnym myśleniem po to, by łudzić się, że nie jest uzależniony i by wmawiać sobie, że sięganie po daną substancję nie powoduje strat w jego życiu. Mechanizm trzeci polega na zaburzonym, skrajnym sposobie przeżywania samego siebie: od euforii w stanie upojenia uzależniony przechodzi do poczucia bezradności i rozpaczy w fazie trzeźwienia. Czwarty mechanizm polega na manipulowaniu środowiskiem, aby zapewnić sobie komfort picia alkoholu czy sięgania po narkotyk. W tym celu uzależniony stosuje kłamstwa oraz przemoc werbalną, fizyczną, psychiczną i moralną. Prowadzi to zwykle do pojawienia się mechanizmu zwanego współuzależnieniem. Polega on na tym, że osoby z najbliższego środowiska nie reagują w ogóle, albo reagują zbyt późno lub w błędny sposób na zachowania człowieka uzależnionego.
Warunkiem wyjścia z uzależnienia jest dojrzała postawa osób z najbliższego środowiska, które powinny stosować zasadę: „gdy sięgasz po substancje psychotropowe, wtedy pozostawiamy tobie wszystkie bolesne konsekwencje twego zachowania”. Jedynie osobiste cierpienie uzależnionego stwarza szansę na to, że straty emocjonalne, spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych, będą znacznie większe niż subiektywnie przeżywane zyski i że uzależniony uzna swą chorobę i zwróci się o pomoc. Aby zajęcie takiej postawy było możliwe, krewni uzależnionego powinni nawiązać kontakt z terapeutami uzależnień i/lub włączyć się w ruchy samopomocy (Al-Anon, Kluby Abstynenta).

Najbardziej efektywnym sposobem mierzenia się ze zjawiskiem uzależnień jest profilaktyka, czyli ochrona przed zachowaniami ryzykownymi. Stosowane dotąd programy profilaktyczne cechują się znikomą skutecznością. Z tego powodu pojawiają się nowe trendy w profilaktyce: programy specjalistyczne (profilaktyka konkretnych uzależnień), profilaktyka problemowa (zapobieganie wszelkim zachowaniom ryzykownym, np. przedwczesnej inicjacji seksualnej), programy środowiskowe (włączenie lokalnego środowiska w działania zapobiegawcze), promowanie pozytywnych umiejętności życiowych; praca z grupami podwyższonego ryzyka; programy adresowane bezpośrednio do dziewcząt. W ostatnich latach pojawiła się niebezpieczna tendencja, by uznać za działania profilaktyczne programy typu redukcja strat (harm reduction). Tymczasem tego typu działania są formą interwencji kryzysowej i nie mogą zastąpić profilaktyki, której celem jest niedopuszczanie do sytuacji kryzysowych.

Przed zachowaniami ryzykownymi i uzależnieniami najbardziej chroni nastolatków przyjaźń z rodzicami i z Bogiem, a także interioryzacja podstawowych norm moralnych i wartości duchowych.

Fazy uzależnienia od narkotyków:
I Faza – eksperymentowanie
Postawa dziecka: nie robię tego
II Faza – przyjemność ze stanu odurzenia
Postawa dziecka: nie robię nic złego
III Faza – najważniejsze to być na haju za wszelką cenę
Postawa dziecka:
• nie robię nic, co by mi szkodziło
• mogę przestać kiedy zechcę
• nie handluję narkotykami, kupuję tylko dla siebie
• kradnę pieniądze tylko rodzicom
IV Faza – biorę narkotyki, żeby czuć się normalnie.
Całkowite wyniszczenie organizmu, fizyczne i psychiczne, myśli samobójcze

na podstawie: www.narkotyki.esculap.pl

Archiwum

WYCHOWANIE - UWAGI PSYCHOLOGA. Uzależnienia przyczyny, przejawy, profilaktyka